تمرینات کاردرمانی ذهنی نقله آغاز هر فرایند ارتقای عملکرد شناختی بوده است که تأثیر زیادی بر زندگی افراد می گذارد. کاردرمانی ذهنی ابزاری کلیدی در بهبود عملکردهای شناختی و افزایش تمرکز، حافظه و حل مسئله است. تمرینات کادرمانی سبب تقویت عملکرد مغز، بهبود تمرکز، حافظه و سرعت پردازش اطلاعات طراحی شده است به ویژه برای افرادی که از مشکلات شناختی ناشی از آسیب مغزی، اختلالات نورولوژیک یا حتی استرس و اضطراب رنج می برند، اهمیت زیادی پیدا می کند. پژوهش ها نشان می دهند که به کارگیری منظم این تمرینات، میزان پیشرفت توانمندی های ذهنی را تا ۴۵ درصد بهبود می بخشد و برای بیماران سکته مغزی، آلزایمر و اختلالات یادگیری اثربخشی قابل توجهی دارد. لذا ما در ادامه به راهکارهای علمی و انواع تمرینات پرکاربرد کاردرمانی ذهنی به همراه معرفی منابع به طور کامل شرح داده می شود.
کاردرمانی ذهنی چیست؟
برای پاسخ به این سوال که کاردرمانی ذهنی چیست، باید به مفهوم بازتوانی مغز و افزایش توانمندی های شناختی اشاره کرد. کاردرمانی ذهنی شاخه ای از کاردرمانی است که با توسعه عملکردهای ذهنی، همچون افزایش مهارت های، تمرکز، حافظه و استدلال، کاهش اختلالات یادگیری و بازتوانی مغز آسیب دیده یا تحلیل رفته را هدف قرار می دهد. این نوع درمان نه تنها در بازگشت عملکردهای مهم شناختی پس از حوادث مغزی مانند سکته مغزی یا ضربه مغزی نقش دارد، بلکه برای افرادی که مبتلا به آلزایمر، اختلال طیف اتیسم، اختلال نقص توجه و یادگیری، و حتی مراجعه کنندگان فاقد مشکل بالینی اما خواهان تیزهوشی بیشتر، تاثیرگذار است.
مختصصین کاردرمانی ذهنی باید با در نظر گرفتن شرایط مراجع با تمرینات ذهنی تخصصی و گاه تمرینات گفتار درمانی به بازآموزی و تقویت بخش های مختل شده مغز بپردازند. این فرایند در محور یادگیری عملی، یادگیری با تکرار، تمرین و تحریک مغزو بهره گیری از تکنیک ها یا ابزارهای ارزیابی و درمان هوشمند، راهی اثبات شده برای پیشرفت عملکردهای ذهنی فراهم می کند.
انواع کاردرمانی ذهنی برای تقویت مهارت ها
تمرینات کاردرمانی ذهنی برای بُعدهای گوناگونی از عملکرد شناختی طراحی می شوند و هر نوع تمرین، ویژگی و هدف خاص خودش را دارد که در ادامه متن به مهم ترین انواع آن پرداخته ایم که عبارتند از:
- تمرینات تقویت توجه و تمرکز: این تمرینات با راهکارهایی مثل شمارش معکوس، پیدا کردن تصویر خاص در بین چندین تصویر مشابه، کامل کردن جملات یا بازی های تمرکزی انجام می شوند؛
- تمرینات تقویت حافظه: بازی با کارت های حافظه به یاد آوردن جزئیات تصاویر یا داستان ها، ترتیب دهی رخدادها و تکنیک های داستان پردازی از نمونه این دسته تمرینات می باشد؛
- تمرینات تقویت عملکرد اجرایی مغز: حل مسائل منطقی، شناسایی الگوها، دسته بندی اطلاعات و ترتیب دهی کارها به شکل زمان بندی شده؛
- تمرینات شناخت اجتماعی: تشخیص احساسات چهره، موقعیت های اجتماعی و سناریوهای رفتاری برای افراد دارای مشکل ارتباطی یا طیف اتیسم بسیار مفید است؛
- تمرینات تقویت زبان و گفتار: تمرینات گفتار درمانی و بازی های کلامی جایگاه ویژه ای در کاردرمانی ذهنی دارند. این تمرینات قدرت پردازش زبانی، انتخاب واژه مناسب و روانی گفتار را بیشتر می کنند.
هر یک از این انواع، بسته به ارزیابی اولیه مراجع توسط متخصص در کلینیک توانبخشی تتا و زیر نظر دقیق وی اجرا می شود تا فرد بهترین نتیجه را کسب کند.
نمونه تمرینات کاردرمانی ذهنی بزرگسالان
پیشنهاد تمرینات کاردرمانی ذهنی برای بزرگسالان معمولاً با توجه به هدف خاص بازتوانی، مشکلات ذهنی یا زمینه شغلی و تحصیلی آنان صورت می گیرد. در این بخش به برخی تمرینات مرسوم و نتیجه محور اشاره می کنیم که عبارتند از:
- تمرین جستجوی کلمات (Word Search): در این تمرین فرد باید کلمات خاصی را بین انبوهی از حروف پیدا کند که به یادسپاری، توجه و تمرکز همزمان کمک می کند؛
- مرتب سازی کارت های تصویری: با هدف تقویت حافظه کوتاه مدت و ترتیب بندی ذهنی از فرد خواسته می شود تا تصاویر نامرتب را به ترتیب اتفاق رخ داده بچیند؛
- بازی های چالشی عددی و منطقی: حل سودوکو، جداول اعداد یا پازل های تصویری به افزایش قدرت حل مساله و برنامه ریزی ذهنی کمک می کند؛
- تمرین بازگویی داستان: بازگویی یک داستان کوتاه از حافظه یا پاسخ دادن به سوالات مربوط به آن، یکی از تمرینات کاردرمانی ذهنی مهم برای تقویت حافظه گفتاری و شنیداری بزرگسالان است؛
- تمرینات گفتار درمانی برای شناخت واژگان پیچیده: استفاده همزمان از تمرینات گفتار درمانی در کنار تمرینات ذهنی باعث افزایش دایره لغات و تسلط در بیان ایده ها می شود.
تمام این تمرینات، با توجه به شرایط خاص افراد در مراکز تخصصی مانند کلینیک توانبخشی تتا قابل اجرا است و نتایج روشنی نیز در ارتقای کیفیت زندگی آنان داشته است.
بازی های کاردرمانی ذهنی
بازی ها از موثرترین و جذاب ترین بخش های تمرینات کاردرمانی ذهنی به شمار می روند و نه تنها بزرگسالان بلکه کودکان نیز از آن ها بهره مند می شوند. این بازی ها علاوه بر جنبه سرگرمی، نقش آموزشی و درمانی نیز دارند و می توان آن ها را به صورت فردی یا گروهی اجرا کرد.
بازی هایی مانند حافظه تصویری که در آن فرد باید جفت تصاویر مشابه را از میان کارت ها پیدا کند، یا بازی های شناخت الگو مانند دومینو و پازل، به شکل مستقیم حافظه، توجه و تمرکز را تقویت می کنند. همچنین، بازی های دسته بندی اشیاء، مرتب سازی بر اساس رنگ، اندازه یا شکل و بازی های کارتی که حفظ ترتیب، موقعیت یا ویژگی خاصی را می طلبند از ابزارهای پرکاربرد در کاردرمانی ذهنی است.
در سال های اخیر، بازی های دیجیتال و آنلاین طراحی شده بر اساس اصول کاردرمانی ذهنی نیز مورد استقبال بسیاری از سالمندان و بیماران نورولوژیکی قرار گرفته است. این بازی ها با تمرکز بر تقویت مهارت های شناختی، به عنوان یک ابزار درمانی کم هزینه و در دسترس مورد استفاده قرار می گیرند.
افزون بر این، برخی از بازی ها با ترکیب تمرینات گفتار درمانی طراحی شده است که می توانید در تقویت مهارت های زبانی، کلامی و پردازش گفتاری نیز موثر باشند.
بهترین کتاب کاردرمانی ذهنی
ستفاده از منابع مکتوب و کتاب ها در کنار تمرینات کاردرمانی ذهنی، نقش مهمی در خوددرمانی، آشنایی خانواده با فرایند بازتوانی و پیشرفت درمان ایفا می کند. بهترین کتاب های کاردرمانی ذهنی معمولا توسط متخصصان با تجربه و بر پایه شواهد علمی تدوین شده است.
از مشهورترین کتاب های این حوزه می توان به بازتوانی شناختی بزرگسالان و تمرین و تکرار ذهنی اشاره کرد که در آن تمرینات نمونه از تکنیک ها و توصیه هایی برای مراجعین به زبان ساده و قابل اجرا آورده شده است. این کتاب ها در تقویت تمرکز، افزایش سرعت و دقت عملکرد ذهنی و همچنین آموزش تمرینات گفتار درمانی بسیار کاربردی می باشد.
علاوه بر منابع ذکر شده، کلینیک توانبخشی تتا مجموعه ای ارزشمند از برترین کتاب های کاردرمانی ذهنی را با قیمت رقابتی، کیفیت بالا و محتوای علمی معتبر در اختیار بیماران، دانشجویان و علاقه مندان قرار داده است. این اقدام با هدف تسهیل دسترسی به دانش روز، تمرینات مکتوب تخصصی و منابع آموزشی کاربردی انجام شده تا روند یادگیری و پیگیری تمرینات ذهنی بدون مانع و با اثربخشی بیشتر ادامه یابد.
تمرینات کاردرمانی ذهنی در کلینیک توانبخشی تتا
کلینیک توانبخشی تتا یکی از مراکز پیشرو در حوزه توانبخشی و بازتوانی عملکردهای شناختی و حرکتی در کشور است. این مجموعه با تکیه بر تیم متخصص کاردرمان، گفتار درمان و استفاده از پیشرفته ترین ابزارهای ارزیابی و بازآموزی ذهنی، محیطی مناسب برای اجرای تمرینات کاردرمانی ذهنی فراهم آورده است.
در کلینیک توانبخشی تتا، نخست ارزیابی جامع شناختی از مراجعین صورت می گیرد تا دقیق ترین نیازهای آن ها شناسایی شود. سپس بسته تمرینی شخصی سازی شده طراحی شده و با نظارت پیوسته متخصص کاردرمانی و گفتار درمانی به اجرا در می آید. بازخورد منظم به مراجعین داده می شود تا اطمینان حاصل شود که تمرینات کاردرمانی ذهنی به هدف نزدیک می شوند.
یکی از مزایای ویژه کلینیک توانبخشی تتا، وجود تیم چند تخصصی برای پیوند تمرینات حرکتی، ذهنی و تمرینات گفتار درمانی است به طوری که روند بازتوانی فراتر از یک حوزه صورت می گیرد. به علاوه، این کلینیک خدمات خود را با قیمت رقابتی و منصفانه و کیفیت بالا ارائه می دهد که باعث رضایت و پیشرفت بیماران شده است.
جمع بندی
تمرینات کاردرمانی ذهنی تاثیر مستقیم و چشمگیری بر بهبود عملکرد شناختی، تمرکز، حافظه و مهارت های ذهنی بزرگسالان و کودکان دارد. با انتخاب تمرینات مناسب، بهره گیری از بازی های ذهنی و استفاده از بهترین کتاب های این حوزه، می توان نتایج قابل توجهی حتی در بازتوانی آسیب های جدی مغزی کسب کرد. کلینیک توانبخشی تتا با تیم مجرب، بهره مندی از ابزارهای تخصصی و اجرای تمرینات کاردرمانی ذهنی و تمرینات گفتار درمانی با بالاترین استاندارد و قیمت رقابتی و منصفانه، مرجعی معتبر برای رشد و بازتوانی ذهنی بیماران به شمار می رود.
سوالات متداول
تمرینات کاردرمانی ذهنی برای چه افرادی مناسب است؟
این تمرینات برای تمام گروههای سنی مفید است اما به ویژه برای افرادی با آسیب مغزی، سکته، آلزایمر، کودکان با اختلال یادگیری و سالمندان توصیه می شود.
چند بار در هفته باید تمرینات کاردرمانی ذهنی انجام شود؟
بسته به شدت و نوع مشکل، معمولا ۲ تا ۳ جلسه در هفته زیر نظر متخصص کافی است تا نتیجه مناسب دریافت شود.
آیا تمرینات گفتار درمانی بخشی از کاردرمانی ذهنی محسوب می شود؟
بله، تمرینات گفتار درمانی در بسیاری موارد در کنار تمرینات کاردرمانی ذهنی اجرا می شوند تا مهارت های زبانی و ارتباطی فرد نیز تقویت شود.
یا تمرینات کاردرمانی ذهنی فقط مخصوص بیماران است؟
خیر. همه افراد می توانند برای افزایش تمرکز و پیشگیری از افت عملکرد شناختی در سنین بالا، این تمرینات را انجام دهند.
تمرینات کاردرمانی ذهنی چه تفاوتی با بازی های معمولی دارند؟
این تمرینات توسط متخصص و بر اساس ارزیابی بالینی تنظیم شده و با هدف بهبود نقایص شناختی اجرا می شوند در حالی که بازی های معمولی الزاما چنین هدفی ندارند.
آیا می توان تمرینات کاردرمانی ذهنی را در منزل انجام داد؟
برخی تمرینات قابل اجرا در منزل است اما برای اطمینان از موثر بودن و اصلاح اشتباهات بهتر است زیر نظر کاردرمانگر انجام شود.